مشکلات عضلانی مفصلی پاها
لگن نابرابر
لگن خاصره در بخش مرکزی بدن واقع شده است. آن می تواند به سمت جلو (تیلت قدامی)، به سمت عقب (تیلت خلفی) و به طرفین (تیلت مایل) متمایل شود. اگرچه در تیلت قدامی عضلات جلوی لگن و ران کوتاه و عضلات بخش پشتی کشیده می شوند و این وضعیت در شرایطی که لگن تیلت خلفی دارد، بصورت معکوس است، اما تیلت جانبی اغلب با علائمی از قبیل انقباض عضلات ناحیه لگن و ران، ضعف عضلات سرینی بزرگ و عضلات شکم نشان داده می شود.
زمانی که لگن در وضعیت طبیعی (خنثی) قرار داشته باشد، انحناهای ستون مهره‌ها شکل طبیعی خود را خواهد داشت. مشکلات این ناحیه معمولا ناشی از ناهماهنگی لگن و مفصل خاجی خاصره‌ای، اعمال بارهای نامتقارن (تقسیم نامناسب و غیرهمسان وزن) و عدم تعادل عضلات است. معمولا این عدم تعادل در وضعیت لگن با عدم تعادل در وضعیت قدرت و کشش عضلات این نواحی از قبیل ضعف عضلات سرینی، عضلات حمایت کننده و نگه‌دارنده عمقی شکم و کمر (عضلات عرضی شکم، گروه راست کننده ستون مهره و چند سر)، و در مقابل کوتاهی و انقباض عضلات خم کننده لگن و عضلات چرخنده داخلی و خارجی لگن همراه می‌باشد. از اینرو، تغییر راستای لگن و مرکز ثقل بدن موجب تقسیم نابرابر وزن و درد می شود. چنانچه یک قسمت از بدن به درستی کار نکند، دیگر قسمت‌ها مجبورند ضعف آن را جبران کنند. ضعف عضلات حمایت کننده و نگه‌دارنده باعث می شود که عضلات سطحی بیش از حد کار کنند، که همین موضوع موجب درد، تنش عضلانی و اسپاسم می شود.
نکته مهمتر اینکه استخوان ها و مفاصل بدن ما همانند یک زنجیر به هم پیوسته پویا عمل می کنند و چنانچه یکی از زنجیره ها و بویژه بخش محوری به خوبی همل نکند، عملکرد لگن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در طی اجرای فعالیت هایی از قبیل پیاده روی و دویدن، قفسه سینه و ستون مهره ای باید بتوانند به شکل طبیعی حرکات مختلف از جمله چرخش را اجرا کنند. اگر این حرکت با محدودیت مواجه شود، ستون مهره ناحیه کمری برای جبران، متحمل وزن و بار بیشتری شده و در نتیجه دچار درد خواهد شد. اگر به دلیل نشستن های طولانی (بویژه با وضعیت غیرطبیعی روی سطوح غیراستاندارد)، قدرت و انعطاف پاها کاهش یابد و یا از دست برود، در طی اجرای پیاده روی، زنجیره حرکتی از سر تا لگن نمی‌تواند عضلات را به درستی فعال کند، که همین موضوع موجب عدم تعادل عضلات و احتمالا آسیب خواهد شد.
با توجه به موارد فوق، بدیهی است نابرابری لگن باید در اسرع وقت اصلاح شود زیرا نابرابری و گرفتگی لگن می‌تواند باعث ایجاد چرخش و اسکولیوز ستون مهره و از اینرو محدودیت در حرکات چرخش به راست و چپ ستون مهره و لگن شود. در نتیجه، این عارضه ممکن است به مرور زمان موجب تغییرات دژنراتیو در ساختارهای نخاعی و یا حتی از در رفتن (فتق) دیسک بین مهره ای و بروز مشکلات و دردهای سیاتیکی شود. بعلاوه، مفاصل خاجی خاصره‌ای، حرکتی بسیار محدود اما مهم دارند و تحرک خیلی کم یا خیلی زیاد نواحی اطراف آن می‌تواند لگن و مفصل خاجی خاصره‌ای را تحت تاثیر قرار داده و نحوه راه رفتن فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به همین طریق، انحراف لگن ممکن است مفصل خاجی خاصره‌ای را نیز با مشکلاتی مواجه کند. درد مفصل خاجی خاصره‌ای کاملا موضعی و محدود به یک یا هر دو طرف لگن است. مشکلات مفصل خاجی خاصره‌ای می‌تواند ناشی از ضعف عضلات (عضلات اطراف ستون مهره، لگن و باسن) باشد که موجب حرکت رو به جلو و بیش از حد لبه لگن در طی پیاده روی یا دویدن شود.
زانوی ضربدری
زانو مفصلی ناپایدار است که از اتصال دو استخوان درشت نئی و ران تشکیل شده است. این ناپایداری اساسا به دلیل عدم تطابق کامل دو سطوح مفصلی می باشد که تا حدی این ضعف توسط منیسک ها و سایر عناصر مفصلی از قبیل رباطهای صلیبی قدامی (ACL) و خلفی (PCL) و همینطور عضلات اطراف زانو بویژه چهار سر ران و همسترینگ ها پوشش داده می شود. اساسا، زمانی که راستای زانو کاملاً تراز باشد، محور تحمل بار روی یک خط که از وسط پا، از میان لگن، زانو و مچ پا به سمت پایین هدایت می شود، اما در شرایطی که زانو به دلایل ساختاری (عموما مادرزادی) و یا اکتسابی (از قبیل عادات غلط فعالیت شغلی، آسیب های احتمالی زانو در طی اجرای فعالیتهای زندگی روزمره، تصادف ها و حتی ورزش ها) کاملاً تراز نباشد و از حالت استاندارد خود خارج شود، ناهنجاریها و دفورمیتی هایی از قبیل زانوی ضربدری یا ایکس (ژنووالگوم) و زانوی پرانتزی یا کمانی (ژنوواروم) و … بروز می کند که در این بخش بطور مختصر به آن می پردازیم.
در عارضه زانوی ضربدری بخش داخلی زانوها به هم نزدیک شده و فاصله بین دو قوزک داخلی در ناحیه مچ پا افزایش یابد. این عارضه در کودکان بسیار شایع است. گاهی اوقات موقعیت زانو ممکن است در حوالی 2 تا 3 سالگی به تدریج در مسیر دیگری قرار گیرد، طوری که کودک به تدریج به سمت زانوی ضربدری پیش برود که جای نگرانی نیست. این وضعیت تا سنین ۳ تا 5/3 سالگی افزایش می یابد و به تدریج تا حوالی ۶ تا 8 سالگی در وضعیت طبیعی قرار گرفت. اگر راستای طبیعی زانوها بعد از این سالها (عموما) برقرار نشد، بهتر است جهت ارزیابی اقدام نمود، مگر اینکه مشکلات ساختاری و عامل دفورمیتی زانو شده باشد، که در این صورت می توان ارزیابی ها را زودتر اقدام نمود.
زانوی ضربدری معمولا ناشی از چرخش خارجی ران، اورشن مچ پا و هایپراکستنشن زانو است، به گونه ای که معمولا به غیر از مفصل زانو، مفاصل دیگری از قبیل لگن و ران، مچ پا، كف پا نیز درگیرند. در زانوی ضربدری، به غیر از بروز عوارضی از قبیل کوتاهی قد، تغییر مرکز ثقل، خستگی هنگام راه رفتن و دویدن، میزان نیروهای فشاری بر بخش خارجی و نیروهای کششی بر بخش داخلی مفصل نیز افزایش می یابد و همین موضوع موجب بروز آرتروز زودرس در بخش خارجی زانو و همینطور ایجاد درد در هر دو ناحیه داخلی و خارجی و کاهش کیفیت زندگی خواهد شد. این عارضه غالبا در کودکان سنین مدرسه نیز دیده می شود و معمولا با ناهنجاری کف پای صاف همراه است. همچنین در دختران به ویژه در سنین بلوغ که دارای اضافه وزن نیز هستند مشاهده می شود که می تواند سبب جابه جایی مکرر کشکک به خارج شود. سرانجام، این ناهنجاری در زنان شایع تر از مردان است.
همانگونه که گفته شد، زانوی ضربدری به دلایل ساختاری و مادرزادی و یا اکتسابی ایجاد می شود. چنانچه به دلایلی ساختاری (از قبیل کاهش زاویه سر و گردن ران معروف به زاویه Inlination یا زاویه کوکساوارا) باشد، معمولا با عمل جراحی رفع خواهد شد، اما چنانچه در دوران کودکی وجود نداشته است و بعدها بواسطه عادات غلط و وضعیت کاری ایجاد شده باشد، می توان با انجام تمرینات اصلاحی ورزشی و همینطور اصلاح عادات غلط به تدریج رفع شود. يكي از دلايل ابتلاي كودكان به زانوي ضربدري الگوي بَد نشستن كودكان (نشستن بصورت w یا قورباغه ای) مي باشد. باید توجه داشت زانوی ضربدری و کف پای صاف کاملا به هم مرتبط هستند، به گونه ای که صافي کف پا باعث ايجاد چرخش مچ پا به خارج (اورشن) می شود و متعاقب آن اگر اين چرخش به موقع كنترل نشود، در ادامه بر راستای طبیعی زانو تاثير منفي خواهد گذاشت و از اینرو زانوها نيز به سمت داخل متمايل و به صورت ضربدري نمایش داده خواهد شد. لذا هرچه صافي كف پا سريعتر تشخيص داده شود، مي توان از عوارض مختلف آن از جمله زانوی ضربدری پیشگیری نمود.
زانوی پرانتزی
زانوی پرانتزی یا کمانی، دفورمیتی دیگری است که در آن نیروهای فشاری بر بخش داخلی و نیروهای کششی بر بخش خارجی مفصل وارد می شود. به عبارت دیگر، درد ناشی از فشار در داخل زانو و درد ناشی از کشش در خارج زانو موجب از دست رفتن کیفیت زندگی در فرد خواهد شد. از اینرو، در عارضه زانوی پرانتزی، زانوها از هم دور شده و در مقابل، فاصله بین دو قوزک داخلی در ناحیه مچ پا کاهش می‌یابد.
همانند زانوی ضربدری، این عارضه نیز در ناحیه زانو در کودکان شایع است. اگرچه به دلیل وضعیت قرارگیری جنین در دوران بارداری، زانوی پرانتزی در کودکان تا ۲ سال بطور طبیعی دیده می شود، اما عموما به تدریج از حدود ۱۸ ماهگی شروع به بهبود می‌کند. اگر این وضعیت بیش از سه سالگی تداوم داشته باشد، نشان می‌دهد ناهنجاری پای پرانتزی وجود دارد و بهتر است جهت ارزیابی اقدام نمود، مگر اینکه مشکلات ساختاری و یا بیماریهای مادرزادی (مانند بیماری بلانت یا راشیتیسم ناشی از اختلال تغذیه‌ای کمبود ویتامینD) عامل دفورمیتی زانو شده باشد، که در این صورت می توان ارزیابی ها را زودتر اقدام نمود. متاسفانه، آرتروز پیشرونده در زانو در بزرگسالانی که در اوایل زندگی خود تشخیص داده نشده‌اند و یا تحت درمان با پای پرانتزی قرار نگرفته‌اند، ایجاد می شود.
تقویت و کشش مناسب عضلات اطراف زانو از طریق تمرینات هدفمند و همینطور حفظ پاسچر بدن در فعالیتهای زندگی روزمره و پرهیز از عادات غلط از قبیل الگوي بَد نشستن كودكان (نشستن بصورت w یا قورباغه ای) بهترین روش برای پیشگیری از بروز این عارضه محسوب می شود. درمان این عارضه به نوع آن یعنی ساختاری، مادرزادی و یا اکتسابی بودن آن بستگی دارد. چنانچه به دلایلی ساختاری (از قبیل افزایش زاویه سر و گردن ران معروف به زاویه Inlination یا زاویه کوکساوالگا) باشد، معمولا با عمل جراحی رفع خواهد شد، اما چنانچه در دوران کودکی وجود نداشته است و بعدها بواسطه عادات غلط و وضعیت کاری ایجاد شده باشد، می توان با انجام تمرینات اصلاحی ورزشی و همینطور اصلاح عادات غلط به تدریج رفع شود. از اینرو، پای پرانتزی خفیف (تشخیص زود هنگام در مراحل ابتدایی و خفیف) به راحتی به کمک حرکات و تمرینات اصلاحی و رعایت وضعیت‌ها و الگوهای عادتی صحیح انجام می شود. بعلاوه، درمان پای پرانتزی برای کودکان در حال رشد که استخوان بندی شکل نگرفته باشد و صفحات اپی فیزی آنان بسته نشده باشد، با دارو و تمرینات اصلاحی نیز امکان‌پذیر است. به همین ترتیب در افراد بزرگسال که هنوز دفورمیتی قابل توجه ایجاد نشده باشد نیز می توان اقدامات درمانی از طریق تمرینات اصلاحی را تجویز کرد.
زانوی عقب رفته در کودکان
عقب رفتگی زانو یا ژنو رکورواتوم (Genu Recurvatum)یکی از عرضه های سخت برای درمان در پزشکی ورزشی است که در آن زانوی کودک در اثر تحمل وزن و یا در اثر ضربه‌ای به زانوی کشیده بیشتر از دامنه حرکتی طبیعی به عقب حرکت می کند و عناصر پشت زانو بیش از حد تحت کشش قرار می گیرند. بعلاوه، شلی و ناپایداری کپسول مفصلی و رباطها در مفصل زانو، کاهش قدرت عضلات و عناصر مفصلی، یک اختلال مشخص در بافت همبند، تراز نامنظم استخوان ران و ساق پا، اختلاف در طول اندام تحتانی، نقص مادرزادی، وقوع برخی بیماریها از قبیل فلج مغزی، مولتیپل اسکلروزیس، دیستروفی عضلانی نیز از دلایل دیگر احتمالی در بروز این عارضه محسوب می شوند. گاهی اوقات این وضعیت بصورت حاد در ورزشکاران نیز بروز می کند، به گونه ای که ورزشکاران این حالت اغلب پس از رویدادهای با ضربه زیاد، مانند فرود شدید پس از یک پرش یا توقف کوتاه هنگام دویدن، رخ می‌دهد. با توجه به ماهیت این آسیب، ورزشکاران درگیر ورزش‌های شدید یا تماسی بیشتر در معرض خطر هستند. زنان ورزشکار نسبت به مردان در معرض خطر بیشتر آسیب دیدگی بازشدن بیش از حد زانو هستند که در این شرایط رعایت اصل RICE (شامل استراحت، یخ درمانی، کمپرسشن و بالا نگه داشتن عضو بالاتر از سطح قلب) توصیه می شود.
میزان مشکل شدت عارضه خفیف، متوسط و شدید به طرف هایپراکستنشن (باز شدگی بیش از حد) بستگی دارد. بسته به شدت مشکل، عوارضی از قبیل درد متوسط تا شدید زانو، ورم، بی ثباتی و احساس بیرون زدگی زانو، کبودی قابل مشاهده، کاهش تحرک پذیری زانو از جمله دامنه خمش قابل مشاهده است. برای پیشگیری از آسیب بیشتر به مفصل زانو باید هر چه سریعتر اقدام شود. باید توجه داشت این عارضه باید با بیمارانی که ممکن است در جوانی دچار آسیب صفحه رشد شده باشند و دارای مشکلات استخوانی هستند و یا در افراد مبتلا به فلج اطفال یا سایر بیماریهای عضلانی که عضله چهارسر ران آن‌ها آنقدر ضعیف است که باز شدن بیش از حد زانو را نشان می دهند، از هم متمایز کنیم. ارزیابی دقیق عملکرد شلی و احتمال پارگی رباطهای صلیبی (ACL و PCL)، بررسی آسیب به رباطهای جانبی داخلی و رکبی (مایل خلفی)، و همینطور احساس نیشگون گرفتن در قسمت جلوی زانو و مشکل در فعالیتهای استقامتی می تواند راهگشای تشخیصی باشد.
خمیدگی زانو در کودکان
خمیدگی زانو یک اختلال دوطرفه یا یک طرفه در خمش بیش از حد زانو است که در آن استخوان کشکک از سطح کشککی ران به سمت خارج هدایت می شود و این موضوع در دراز مدت موجب ساییدگی کشکک می شود.سفت بودن عضلات پشت پا یکی از مهم‌ترین دلایلی است که خم شدن مداوم زانو را به دنبال خواهد داشت. این عارضه بیشتر در افراد فلج مغزی و اسپاتیکی و دایپلژی مشاهده می‌شود. بعلاوه، در برخی بیماریهای دیگر از قبیل سکته مغزی هم دیده شود. همچنین، کوتاهی یا کنتراکچرهای عضلانی و ضعف در عضلات صاف کننده زانو نیز ممکن است با این مشکل مرتبط باشد، زیرا این عضلات نمی‌توانند زانو را به خوبی صاف کنند. به همین طریق، با توجه به ارتباط بین بخش های مختلف بدن با یکدیگر، دفورمیتی ها در یک بخش بدن همانند لگن و یا مچ پا نیز می توانند در بروز عارضه نقش داشته باشند. برای مثال، اگر فردی دچار دفورمیتی در لگن باشد، به گونه ای که نتواند قامت خود را صاف کند، ممکن است به عنوان حرکتی جبرانی زانو‌های خود در هنگام ایستادن یا راه رفتن خم نماید.
با توجه به موارد مذکور، به نظر می رسد وقوع آن می تواند ناشی از عوامل مکانیکی زانو (از قبیل عمق کم سطح کشککی، ناهموار بودن سطح کشککی ران و یا سستی رباطهای زانو ناشی از اختلالات بافت همبند و …) که فرد را مستعد شلی و بی ثباتی کشکک زانو می کند و یا می تواند ناشی از آسیب به رباطهای درون و برون کپسولی زانو، برخی بیماریها در کودکان (همانند سندروم داون، سندروم اهلرز دانلوس) و یا وقوع آرتروز در افراد با سنین بالاتر باشد. به غیر از کودکان، این عارضه در نوجوانی و دهه ی بیست زندگی نیز رخ می دهد. لگن پهن تر و ناهمترازی لگن در زنان، عاملی است که احتمال خمیدگی زانو را در آنان افزایش می دهد. بعلاوه، این علرضه ممکن است در ورزشکاران، به ویژه زنان درگیر در ورزش های پر تنش مانند فوتبال و یا فعالیت هایی از قبیل بسکتبال، فوتبال یا رقص که نیاز به چرخش سریع دارند، به میزان بیشتری رخ دهد.
در خمیدگی مزمن زانو، احتمال دررفتگی زانو، پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) و آرتروز زانو نیز افزایش می یابد. بعلاوه، احتمال افزایش حس پیچ خوردن زانو به طرفین یا ناتوانی در حفظ تعادل و تحمل وزن در شرایط خاص، درد مستمر و ناتوانی در صاف نگه داشتن نیز وجود دارد. این عارضه موجب بروز اختلال در سایر مفاصل اندام تحتانی فرد و تغییر در پوزیشن فرد می شود، به گونه ای که فرد برای حفظ توانایی خود برای ایستادن از لگن به جلو خم خواهد شد. بعلاوه، آن موجب می شود فرد کمی به جلو متمایل شود که این موضوع به خم شدن مچ پا به عقب نیز خواهد شد. این پوزیشن ها در افرادی که هر دو پای آن‌ها درگیر است، حتی در حالت ایستاده نیز دیده می شود. با این وجود، زمانی که یک پا درگیر باشد، فرد در حالت ایستاده نوک پنجه درگیر را روی زمین گذاشته و بخش اعظم تحمل وزن روی پای سالم خواهد بود و احتمال بروز اختلالاتی از قبیل اسکولیوز هم وجود خواهد داشت. کاهش تعادل، لنگیدن و تفاوت طول پا از عوارض دیگر این مشکل محسوب می شوند.
ورم و درد بافت های اطراف زانو
همانگونه که قبلا نیز گفته شد، مفصل زانو به دلایل متعددی به عنوان یک مفصل ناپایدار تلقی می شود. این ناپایداری موجب بروز مشکلاتی از قبیل درد و ورم در این ناحیه بسیار مهم بدن می شود که وزن را در طی ایستادن و یا فعالیتهای زندگی روزمره تحمل می کند. به همین دلیل باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، زیرا مشکلات زانو موجب بی تحرکی فرد و از اینرو پیچیده شرایط سلامتی در دیگر دستگاههای بدن از جمله قلب و عروق، دستگاه عصبی، دستگاه عضلانی و … می شود.
ورم یا آب آوردن (افیوژن) زانو زمانی اتفاق می افتد که مایع اضافی مفصل زانو و اطراف آن در اثر ضربه (تروما)، صدمات ناشی از استفاده بیش از حد یا یک بیماری یا عارضه زمینه ای تجمع می کند. این وضعیت عموما با التهاب همراه است. از نشانه های بروز التهاب حاد می توان به درد، از دست رفتن جزئی یا کامل عملکرد حرکتی مفصل، گرما، قرمزی و ورم اشاره داشت. بنابراین ارتباط نزدیکی بین التهاب و تورم در مفاصل وجود دارد. برای درمان آن ابتدا باید عامل را شناسایی کرد و سپس اقدام نمود. معمولا با کاهش تحمل وزن، کاهش وزن بدن و یا انجام روشهایی از قبیل فیزیوتراپی، تمرینات زانو، آسپیره کردن، مصرف دارو و درمان های خانگی می توان آن را مدیریت کرد. همچنین، در شرایط غیر حاد، بهره گیری از ماساژ با استفاده از روغن کرچک و سیاهدانه جهت تسهیل حرکت دست روی زانو و کاهش التهاب نیز می تواند به تخلیه مایع از مفصل کمک نماید.
اساسا درد و تورم در نواحی مختلف پشت، طرفین، جلو و یا داخل زانو احساس می شود که دلایل و مکانیزم درد برای هربخش تا حدودی متفاوت هستند. لذا برای رفع آن نیز باید برنامه های خاصی را اجرا نمود. برخی از مشکلات بافت های نرم و یا سخت اطراف زانو که به درد و تورم و کاهش کیفیت زندگی همراه هستند عبارتند از: نرمی کشکک (Chondromalacia Patellae)، سائیدگی یا آرتروز یا استئو آرتریت (Osteoarthritis)، روماتیسم مفصلی یا روماتوئید آرتریت (Arthritis Rheumatoid) ، ازگود اشلاتر (Osgood-Schlatter disease)، کیست بیکر پشت زانو (BABAKER’S CYST)، سندروم نوار خاصره ای درشت نئی (Iliotibial band syndrome)، کشیدگی و پارگی رباطهای صلیبی ()، کشیدگی رباطهای جانبی () و کشیدگی و پارگی منیسک های زانو (). برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت برنامه های تمرینی اصلاحی و درمانی با گروه متخصصان آکادمیک در مرکز تخصصی علوم ورزشی و تندرستی کاسپین تماس بگیرید.
نرمی کشکک
کندرومالاسی کشکک، سندروم درد کشککی رانی (پاتلافمورال) یا سندروم زانوی دونده (runner’s knee) به نرمی غضروف کشکک گفته می شود که در گذر زمان به آرتروز کشکک زانو منجر می‌شود. عموما عدم تقویت عضلات چهار سر و یا تقویت ناهمسان عضلات بخش داخلی و خارجی زانو موجب حرکت کشکک بویژه به طرف خارج و از اینرو موجب بروز سائیدگی کشکک می شود. بعلاوه، وضعیت ضعیف پا (به عنوان مثال صافی کف پا) و ضعف عضلات کنترل کننده مفصل ران می‌تواند به فرد اجازه دهد زانو به طور غیر طبیعی چرخش پیدا کند و منجر به انحراف جانبی کشکک شود. زمانی که بیومکانیک ناقص پا، با راه رفتن یا دویدن مکرر انجام می‌شود، موجب بروز و تشدید درد خواهد شد. این عارضه بیشتر در جوانان به خصوص در دختران جوان با عضلات ضعیف دیده می‌شود. این عارضه در ورزشکاران نیز شایع است و عموما در آن دسته از رشته هایی ورزشی از قبیل دو، تنیس، نت بال، فوتبال، والیبال، بسکتبال، اسکی و سایر ورزش‌های پرش دیده می شود که ورزشکار هنگام دویدن، پرش و فرود، وضعیت چمباتمه زده را به نمایش می گذارد. بطور کلی، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، چمباتمه زدن، دو زانو زدن، پریدن و دویدن معمولاً دردناک هستند. با پیشرفت این سندرم، زانو هنگام راه رفتن و در نهایت حتی در حالت استراحت دردناک خواهد شد. محققان تأیید کرده‌اند که اجرای تمرینات و حرکات اصلاحی یک راه حل بسیار سودمند برای کنترل اینگونه دردها در ناحیه زانو است. شواهد و تجارب زیادی وجود دارد که نشان می دهد بیش از ۹۰٪ مبتلایان به این عارضه معمولاً به درمان مبتنی بر ورزش پاسخ مثبت داده اند.
سائیدگی یا آرتروز یا استئو آرتریت مفصل
استئو آرتریت یا آرتروز شکل تحلیل فزاینده التهاب مفصلی که بیشتر مفاصل بزرگ تحمل کننده وزن (از قبیل مفاصل زانو و ران) در افراد بویژه سالمند با وزن بالا و در عین حال دارای عضلات ضعیف و انعطاف اندک را درگیر می کند. این وضعیت همچنین در مفاصل افراد در معرض ضربات مکرر در برخی رشته های ورزشی برخوردی از قبیل فوتبال را دیده می شود، به گونه ای که ساییدگی مفاصل زانو و مچ پا در فوتبالیست ها شایع است. به علاوه، دوندگان دو با مانع نیز به میزان زیادی در معرض ساییدگی مفصل بالای ران هستند. بنابراین، ساییدگی مفصل در ورزشکاران عموما به هنگام پیری در بعضی از مفاصل خاص (غالباً در مفاصلی که قبلاً تحت فشار بوده یا آسیب مکرر داشته اند) بروز می کند.
روماتیسم مفصلی یا روماتوئید آرتریت
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، یک بیماری خود ایمنی طولانی‌مدت، پیشرونده و ناتوان‌کننده است که که پوشش ظریف سطح داخلی مفصل را درگیر می کند و می تواند موجب ورم، خشکی، درد حساسیت به لمس و قرمزی مفصل شود. زمانی که به زانوی مبتلا فشار وارد می‌شود، احساسی شبیه به یک اسفنج را دارد. این عارضه معمولاً مفاصل دست و پا را درگیر می‌کند. بعلاوه، این درگیری اغلب به صورت متقارن رخ می دهد، به گونه ای که اگر زانوی راست درگیر شده زانوی چپ نیز درگیر می شود. تشخیص و درمان سریع این بیماری می‌تواند میزان تخریب طولانی مدت مفاصل را به حداقل برساند.
ازگود اشلاتر
ازگود اشلاتر، یک عارضه التهابی شبیه تندنیت کشککی است که در ناحیه برجستگی استخوان درشت‌نی دیده می شود که در صورت عدم درمان، ناحیه مربوطه سفت و وضعیتی شبیه استخوان‌سازی بیش‌ازحد طبیعی در ناحیه برجستگی درشت نئی ایجاد می شود و معمولاً فرد مبتلا از درد در این ناحیه شکایت دارد. به دلیل شیوع این عارضه در پسران و دختران 11 تا 15 سال، گاهی اوقات به عنوان زانوی دوندگان نوجوانان نیز گزارش می شود. البته این به آن معنی نیست که بیماری ازگود اشلاتر در بزرگسالی بروز نمی‌کند، بلکه ابتلا به آن در این سنین ریسک کمتری دارد. بیماری در پسران شیوع بیشتری نسبت به دخترها دارد.
این عارضه با سطح فعالیتهای فرد ارتباط دارد. از اینرو، در ورزشکاران (وزرش‌های سنگین) شیوع عارضه به علت بالا بودن میزان فعالیت فرد بیشتر از افراد غیر ورزشکار است. علت عارضه به‌طور دقیق مشخص نیست اما می‌تواند در ارتباط با رشد سریع اسخوان و ضربات باشد. با توجه به اینکه وتر کشککی به برجستگی استخوان دشت نئی واقع در پایین و جلوی مفصل زانو متصل می شود، لذا کشش‌های این وتر در طی انقباض‌های شدید عضلات چهارسر به هنگام اجرای فعالیتهای پرشی و … به ویژه در قسمت انتهایی آن به برجستگی درشت‌نی انتقال می‌یابد و باعث افزایش استخوان‌سازی در این نواحی می‌شود. استخوان‌سازی می‌تواند در قسمت پشت وتر کشککی نیز رخ دهد. خوشبختانه این بیماری موقتی است و برای درمان به جراحی نیاز ندارد و با استراحت و کاهش تورم و سپس انجام تمرینات کششی و تقویتی با بار تدریجی قابل درمان است.
کیست بیکر پشت زانو
کیست بیکر (که نخستین بار در اواسط دهه 1800، توسط ویلیام مورانت بیکر شناسایی شد)، به عنوان کیست پوپلیتئال یا کیست سینوویال نیز شناخته شده، یک عارضه بسیار شایع به شمار می رود. آن به وضعیتی گفته می شود که در آن بورس پشت زانو (معروف به بورس رکبی یا پوپلیتئال) از مایع اضافی پر می شود. این عارضه معمولا ناشی از آسیب به زانو است. بعلاوه، پارگی های منیسک ها، ضایعات غضروفی، سینوویت مفصلی زانو، آرتریت روماتویید و استئوآرتریت زانو به عنوان عوامل ایجاد کننده پاتولوژیک شایع موجب بروز این عارضه می شوند. شیوع آن در بزرگسالان (سنین ۳۵ تا ۷۰سال)، به ویژه در افرادی که در معرض سایر آسیب های زانو بوده اند، نسبت به کودکان بالاتر است.
احساس درد ناشی از کیست بیکر در افراد مختلف، بسته به میزان پیشرفت عارضه متفاوت است. اساسا کیست های پشت زانویی (پوپلیتئال) به دلیل خروج مایع از مفصل آسیب دیده زانو ایجاد می شوند و از اینرو زمانی که ساختار داخل یا اطراف مفصل آسیب می بینند، زانو مایع اضافی تولید می کند که فقط می تواند در یک طرف جریان داشته باشد. از اینرو، یک کیست در پشت زانو تشکیل می شود و درد بروز می کند. این درد ممکن است در طی انجام فعالیتهای خاص از جمله صاف یا خم کردن زانو بعد از ایستادن به مدت طولانی تشدید شود. اگرچه معمولاً کیست بیکر کوچک است، در موارد حاد ممکن است اندازه‌ی آن به یک توپ بیسبال نیز برسد. در افراد فعال، این مشکل ممکن است یک پارگی در غضروفی باشد که وظیفه نگه داشتن بورس در درون مفصل زانو را بر عهده دارد. علیرغم شیوع بالای این عارضه، درمان آن در موارد ابتدایی به سهولت انجا می شود و ممکن است با درمان‌های خانگی شامل استراحت، کمپرس سرد و بالا نگه داشتن عضو رفع گردد. با این وجود، گاهی اوقات در موارد خیلی پیشرفته بهتر است که مایع توسط پزشک تخلیه شود.
سندروم نوار خاصره ای درشت نئی
عضله کشنده پهن نیام (tensor fascia lata) در بخش فوقانی خارجی ران و لگن قرار دارد و از طریق یک نوار لیفی پهن و بلند از قسمت خارجی ران به طرف پایین کشیده شده و در زیر زانو به سطح خارجی لقمه خارجی درشت نئی متصل می شود. این نوار در طی حرکات تکراری خمش و باز شدن زیاد مفصل زانو از قبیل دوچرخه سواری و دویدن روی سطوح ناهموار و بخصوص در سرازیری با حرکت به سمت جلو و عقب روی این نقطه نازک (کوندیل زانو) می‌لغزد. این لغزش مکرر می‌تواند موجب ایجاد اصطکاک بیش از حد به ویژه در زمانی شود که پای فرد هنگام دویدن با ۳۰ درجه خمش زانو به زمین برخورد کند. از اینرو، آن یکی از مکانیزم های شایع آسیب در زانوی دوندگان است و می‌تواند تا 22٪ از آسیب‌های بیش از حد در دونده‌ها را به خود اختصاص دهد. معمولا این رویداد ناشی از ضربات مکرر پا به زمین در طی دویدن و تغییر بیومکانیک بدن (عدم تعادل عضلات ناشی از ضعف یا گرفتگی، خستگی و مشکلات فیزیکی) در طی انجام فعالیت بدنی می باشد. علل دیگر می تواند با بیومکانیک ضعیف بدن ( به خصوص در تکنیک دویدن) که به طور عمده فرد زانوها و ران‌ها را به داخل می‌چرخاند، ضعف عضلات مفصل ران و سرینی (بویژه سرینی میانی)، چرخش دهنده های ران، چهار سر ران، ضعف ساختر قوس کف پا، کفش نامناسب، افزایش ناگهانی مسافت پیاده روی و دویدن در طی تمرین مرتبط باشد. این وضعیت در افرادی که زانوی پرانتزی دارند نیز بیشتر حادث می شود. از نشانه های آن می توان به احساس سوزش یا درد تیز انتشاری دقیقاً در بالای قسمت خارجی زانو و به سمت ران یا لگن اشاره داشت که با ادامه دویدن بدتر شود و با خمش 30 درجه ای زانو نیز تشدید شود. با انجام تمرینات تقویتی و کششی مناسب در مفاصل مختلف ران، لگن، زانو و بخش های پایین تر می توان وضعیت فرد را در طی چند هفته پس از آسیب بهبود بخشید. در برخی موارد نیز داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و همینطور تزریق کورتیکواستروئید در بورس زیر نوار خاصره ای رانی می توان از کمپرس سرد و گرم نیز به تناوب استفاده نمود.
کشیدگی و پارگی رباطهای صلیبی
مفصل زانو به غیر از عضلات، توسط سایر عناصر مفصلی به ویژه رباطها جانبی، قدامی، خلفی و همینطور درون کپسولی حمایت می شود. رباط صلیبی یا متقاطع قدامی (ACL) و خلفی (PCL) دو رباط مهم هستند که نقش مهمی در پایداری مفصل زانو و جلوگیری از حرکات رو به جلو و رو به عقب استخوان ران روی طبق درشت نئی ایفا می کنند. به علاوه، رباطهای صلیبی، ثبات چرخشی برای زانو را نیز فراهم می نمایند. لذا اگر مفصل زانوی خود را بچرخانید و تحت این شرایط روی یک پای ثابت با فشار زیاد بنشینید، رباط صلیبی شما می‌تواند پاره شود. آسیب این رباطها اغلب در ورزشکاران رشته های برخوردی از قبیل فوتبال رخ می دهد.
اساسا میزان کشیدگی رباطی به 3 دسته شامل: کشیدگی درجه یک یا آسیب خفیف (رباط پاره نمی‌شود و فقط به مقدار کمی کشیده شده و هنوز قادر به حفظ مفصل و ثبات پا هستند)، کشیدگی درجه دو یا آسیب متوسط یا پارگی جزیی (کشیدگی رباط بیشتر از قدرت تحمل آن و تا حد شل شدگی و اصطلاحا دچار پارگی جزیی می شود) و کشیدگی درجه سه (که در آن مفصل زانو بی ثبات شده و رباط بطور کامل پاره می‌شود) تقسیم می شود. نشانه های آسیب بسته به شدت می تواند از شنیدن صدا از محل مفصل (پارگی کامل)، ورم و درد مفصل زانو (ورم محدود در آسیب خفیف تا ورم زیاد در پارگی کامل)، عدم توانایی در استفاده یا حرکت دادن عادی زانو (کاهش اندک و شدید قابلیت حرکتی در طی کشیدگی خفیف تا پارگی کامل) احساس بی ثباتی زانو یا خالی شدن آن در زمان تلاش برای ایستادن بر روی پاها (حفظ توانایی ایستادن در کشیدگی خفیف تا کبودی در مفصل و حالت لنگش شدید در پارگی کامل) متفاوت باشد. اگر رباط صلیبی زانوی شما پاره شود، باید فوراً اقدامات درمانی برای مراقبت از این آسیب را انجام دهید. سپس میتوانید درمان‌های توانبخشی برای رفع این آسیب رباطی صلیبی زانو انجام داده تا این مشکل را برطرف کنید.
درمان کشیدگی درجه یک و تا حد زیادی کشیدگی و پارگی جزیی درجه دو رباط صلیبی زانو نیاز به جراحی ندارد و با چند درمان ساده به همراه برنامه توانبخشی می توان فرد را به وضعیت عادی قبل از آسیب دیدگی مفصل باز گرداند. اهداف اصلی از ارائه برنامه های تمرینی توانبخشی در این حالت عبارتند از: کاهش درد و ورم ایجاد شده، بازیابی کامل توان حرکت، بهبود قدرت و ثبات مفصل، و بازگشت کامل به سطح فعالیت های عادی. با وجود این، برای پیشگیری از پارگی های بعدی، لازم است پارگی درجه سه در معرض عمل جراحی قرار گیرد و در این راستا، برای دستیابی به نتایج مطلوب تر در جراحی، توصیه می شود تمرینات قبل از جراحی نیز در برنامه کار قرار گیرد.